Lễ hội kate diễn ra 1 lần trong năm vào tháng 10 ở dân tộc Chăm, đây là lễ hội mang đậm bản sắc văn hóa vùng miền, được ghi vào kho tàng văn hóa Chăm. Người Chăm tin rằng không khí lễ hội, ngày vui của trời và đất, mọi người có thể cung thỉnh các vị thần về chung vui, bày tỏ lòng thành với ông và tổ tiên. Lễ hội Kate diễn ra thật vui nhộn thiêng liêng, có ai biết tại sao có lễ hội Kate không. Nếu bạn không biết thì cũng đừng ngại khi nói ra nhé, cuộc sống ở đời còn vô vàn điều mà chúng ta còn chưa khám phá hết cơ mà.
Dân tộc chăm hiện nay sinh sống tại các tỉnh như Phú Yên, Bình Thuận, Ninh Thuận, Tây Ninh, Thành Phố Hồ Chí Minh…dân số đến nay đã có khoảng 15 vạn người. Ông Đà Năng Phú là một người dân tộc Chăm chia sẻ: ” Trước khi mùa hoa Tagilao nở đầy núi đồi, mọi người trong làng lại háo hức làm lễ hội Kate để cúng viếng thần linh, mong thần linh cùng ông bà tổ tiên sẽ phù hộ cho mùa màng bội thu, vạn vật phát triển, gia đình bình an…Lúc xưa thì lễ hội này sẽ kéo dài suốt 1 tháng nhưng ngày nay vì cuộc sống con người ngày càng bộn bề lo toan nên ngày lễ chỉ còn lại 3 ngày mà thôi.
Ngày lễ hội diễn ra trong không khí từng bừng vui vẻ, nhà nhà đều thắp sáng ánh điện kéo dài đến cả đền chùa tháp. Người Chăm cho rằng dân tộc Raglei được thần giao nhiệm vụ trông coi y phục cho vua nên quần áo của các vị thần, người Chăm sẽ không cầm mà để người Raglei cầm. Các nhà nghiên cứu văn hóa cho rằng, lễ hội Kate của người Chăm biểu hiện các mối liên kết giữa trời và đất, nam thần và nữ thần, cha và mẹ, con cái và cha mẹ… đây là tín ngưỡng của người Chăm. Lễ kate sẽ được tổ chức ở đền tháp trước sau đó mới được các làng, xã tổ chức bên ngoài. Trình tự làm lễ Kate đó là mọi người cúng trời đất, thần linh, cúng ông bà tổ tiên.
Lễ kate năm nay được bắt đầu từ ngày 22 đến 24 tháng 10 theo lịch chăm sẽ rơi vào mồng 1 đến mồng 3 tháng 7. Trước và sau buổi lễ này nhiều làng tổ chức liên hoan, đàn ca, trống đánh tưng bừng, các chàng trai, cô gái cùng nhau hát ca, nhảy múa để đánh thức các vị thần đang ngủ say trong tháp.
Sớm ngày 23/10 tất cả mọi người dân Chăm cùng nhau đến tháp Pô Rômé tham dự các nghi lễ Kate. Đồ lễ dâng lên đều là những vật phẩm mới thu hoạch trong năm, sau lễ mở cửa là lễ tắm cho tượng, tiếp đến bức tượng sẽ được mặc áo long bào sặc sỡ cho tượng thần. Người kéo đàn kanhi cất tiếng đàn bay cao văng vẳng xuyên qua núi rừng như mời các vị thần đến chung vui trong ngày lễ này. Đại lễ kết thúc sau màn ca múa linh đình tiễn chân các vị thần rời đi.
Sau khi hưởng trọn 1 ngày vui ca cùng các vị thần, bà con xóm làng bảo nhau đi xem hội làng bên ngoài, không khí hội vui nhộn diễn ra đến hết đêm. Mọi người đều dành trọn ngày này để nghỉ ngơi vui chơi hát ca tiếp thêm sức chiến đấu cho ngày mai, chiến đấu cùng với thiên nhiên thời tiết khắc nghiệt nơi đây. Vào ngày lễ này thì những người Chăm khi đi làm xa cũng quay trở về bên gia đình, bản làng, cùng nhau trò chuyện với người thân, bạn bè, chia sẻ tình làng, nghĩa xóm, đi chơi hội. Lễ hội kate phản ánh đời sống tinh thần và nét đặc sắc trong văn hóa của đồng bào Chăm vì vậy nơi đây là địa điểm hấp dẫn rất nhiều khách du lịch tới thăm quan.
Lễ kate làng kết thúc thì lại đến lễ kate gia đình, các gia đình tùy vào điều kiện nhà cho phép mà sẽ chuẩn bị các đồ cúng lễ, khi cúng người thân trong gia đình bắt buộc phải có mặt đông đủ để được thần linh, tổ tiên phù hộ cho con cháu ăn học thành tài, có nhiều may mắn, tránh được bệnh tật, họa. Các bà, các mẹ cũng nhân dịp này nhắc nhở con cháu phải nhớ về nguồn cội, ông bà, tổ tiên. Người Chăm sau khi lễ bái sẽ đi thăm anh em, bạn bè, nâng chén rượu chúc mừng nhau. Lúc viếng thăm nhà nhau, những câu chúc là không thể thiếu trong cuộc nói chuyện, người Chăm rất hiếu khách, khi khách đến chơi nhà họ thường mời khách những chén rượu nhà làm hay cây trái trong vườn.
Lễ hội kate đã có ở đồng bào Chăm từ rất lâu đời, tất cả mọi người trong bản làng đều yêu thích và thích thú khi tham gia lễ hội, lễ hội lâu đời và cổ truyền diễn ra hằng năm, những người muốn tham gia biểu diễn trong lễ hội phải tập luyện chăm chỉ với lòng say mê. Không riêng gì những thiếu nữ Chăm múa dẻo mà những người già cũng có thể múa đẹp đến khó tin.
